Η Ένωση Συντακτών Κύπρου ιδρύθηκε το 1959 και είναι το μοναδικό και ανεξάρτητο συνδικαλιστικό όργανο των Κυπρίων δημοσιογράφων, που λειτουργεί ταυτόχρονα και ως ο επαγγελματικός τους σύνδεσμος.
Κύριοι σκοποί της οργάνωσης, όπως διατυπώνονται στο Καταστατικό της, είναι η συνεχής βελτίωση των όρων και συνθηκών εργασίας των μελών της, η ενίσχυση και κατοχύρωση της ελευθερίας του Τύπου και των δικαιωμάτων και ελευθεριών των δημοσιογράφων ευρύτερα. Ο πλουραλισμός των απόψεων, η ελευθερία έκφρασης και η προάσπιση του δημοκρατικού πολιτεύματος αποτελούν για την ΕΣΚ απαράβατες θέσεις αρχής.
Η πρώτη προσπάθεια συνδικαλιστικής συγκρότησης των Κυπρίων δημοσιογράφων, καταβλήθηκε κατά τη δεκαετία του ‘40 αλλά υπήρξε σχετικά βραχύβια. Συγκεκριμένα, το 1937, με τη λήξη της Παλμεροκρατίας και τη χαλάρωση των κατασταλτικών μέτρων του αποικιακού καθεστώτος, ιδρύθηκε επαγγελματικό σωματείο των δημοσιογράφων το οποίο και διατηρήθηκε στη ζωή μέχρι τις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάμεσα στους πρωτεργάτες εκείνης της προσπάθειας συγκαταλέγονται οι Τεύκρος Ανθίας, Κυριάκος Κακουλλής και Αντώνης Φαρμακίδης.
Η ιδρυτική συνέλευση της ΕΣΚ πραγματοποιήθηκε στις 8 Απριλίου 1959, και έλαβε χώρα στο Μέγα Συνοδικό της Ιεράς Αρχιεπισκοπής. Σύμφωνα με μαρτυρίες παρισταμένων, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ΄ καλωσόρισε τους μόλις 27 συγκεντρωθέντες δημοσιογράφους, ευλόγησε τη σύναξη, ευχήθηκε κάθε επιτυχία και αποχώρησε διακριτικά.
Το πρώτο ιδρυτικό Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΣΚ το 1959 αποτέλεσαν οι Γεώργιος Φιλής Πρόεδρος, Ανδρέας Καννάουρος Αντιπρόεδρος, Φάνος Κωνσταντινίδης Ταμίας, Μαρούλα Βιολάρη Ιακωβίδου Γενική Γραμματέας, μέλη Χριστάκης Κατσαμπάς, Τάσος Κωνσταντινίδης, Κώστας Σολωμονίδης, επιλαχόντα μέλη Φιφής Ιωάννου και Ανδρέας Χατζήπαπας.
Η νεοσύστατη συντεχνία κατήλθε στον πρώτο απεργιακό της αγώνα ένα χρόνο αργότερα. Ήταν η απεργία για τα δικαιώματα των εργαζομένων στις εφημερίδες «Ελευθερία» και «Έθνος», που πραγματοποιήθηκε στις 16 Ιουνίου του 1960. Και μια σύμπτωση που έχει τη δική της, ιδιαίτερη, σημειολογική αξία. Την ίδια ημερομηνία ακριβώς η Ένωση Συντακτών Κύπρου ενεγράφη επισήμως από τον Έφορο Συντεχνιών ως επαγγελματικό σωματείο των δημοσιογράφων.
Το πιο σημαντικό συνδικαλιστικό επίτευγμα της Ένωσης Συντακτών υπήρξε η συνομολόγηση συλλογικής σύμβασης με τον Σύνδεσμο Εκδοτών, η οποία και διασφάλιζε την μισθολογική ανέλιξη των δημοσιογράφων με βάση τα χρόνια υπηρεσίας και τα καθήκοντα που εκτελούσαν. Ωστόσο, η ανανέωση της σύμβασης αυτής τελεί υπό εκκρεμότητα από το 2010 λόγω της οικονομικής κρίσης.
Στις 21 Μαίου 1997, η Ενωση Συντακτών Κύπρου, ο Σύνδεσμος Εκδοτών και οι Ιδιοκτήτες Ηλεκτρονικών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης υπέγραψαν τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, ένα σύγχρονο Κώδικα που εδράζεται στην αυτορύθμιση και είναι παρόμοιος με τους Κώδικες που ισχύουν σ’ όλες τις δημοκρατικές χώρες που σέβονται τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Οι πρόνοιες παρόμοιων Κωδίκων έχουν υποκαταστήσει πεπαλαιωμένες προσεγγίσεις που βασίζονταν στην ποινικοποίηση και αποτελούσαν κίνδυνο για την ελευθερία της έκφρασης. Ενα από τα πρώτα μελήματα της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας ήταν η επεξεργασία κανόνων διαδικασίας για να υποβοηθήσει τόσο την υποβολή όσον και την εξέταση παραπόνων.
Η Ένωση Συντακτών Κύπρου δημιούργησε και λειτουργεί δύο μεγάλα και σημαντικά έργα υποδομής: α) Τη Δημοσιογραφική Εστία στην είσοδο της Λευκωσίας όπου στεγάζονται η ίδια και άλλοι φορείς σχετικοί με τα ΜΜΕ, συντηρείται Μουσείο-Αρχείο Κυπριακού Τύπου και μεγάλη βιβλιοθήκη, ενώ διατίθενται και αίθουσες για ποικίλες εκδηλώσεις και παρουσιάσεις. β) Το Δημοσιογραφικό Χωριό σε παραλιακή περιοχή στα Περβόλια Λάρνακας, που περιλαμβάνει έξι σπίτια και οκτώ διαμερίσματα, εστιατόριο και χώρους αθλοπαιδιών για την ανάπαυση και αναψυχή των δημοσιογράφων και των οικογενειών τους, καθώς και των άλλων εργαζομένων στα ΜΜΕ.
Η ΕΣΚ είναι ενεργό και δραστήριο μέλος τόσο της Διεθνούς όσο και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων και μετέχει σε όλες τις δράσεις των δύο ομοσπονδιών. Συνεργάζεται επίσης στενά με τους Δημοσιογράφους χωρίς Σύνορα αλλά και με το Γραφείο για την Ελευθερία του Τύπου του ΟΑΣΕ. Η ΕΣΚ έχει ακόμη συνυπογράψει πρωτόκολλα συνεργασίας με τις δύο πολυπληθέστερες εθνικές οργανώσεις δημοσιογράφων στον κόσμο, την Ένωση Δημοσιογράφων Κίνας τον Ιούνιο του 2018 και την Ένωση Δημοσιογράφων Ρωσίας το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς. Παραδοσιακά και διαχρονικά στενή και αγαστή είναι η συνεργασία της ΕΣΚ με την ΕΣΗΕΑ στην Ελλάδα.
Ιδιαίτερης μνείας αξίζουν οι σχέσεις της ΕΣΚ με τους Τουρκοκύπριους δημοσιογράφους, που χαρακτηρίζονται από πλούσια κοινή δράση και διαχρονικότητα. Ιδιαίτερα στενές είναι οι σχέσεις της ΕΣΚ με τη συντεχνία εργαζομένων στον Τύπο, Basin Sen και τον Σύνδεσμο Τ/κ Δημοσιογράφων KTGB. Πολύ σημαντική στιγμή στη σχέση Ε/κ και Τ/κ δημοσιογράφων υπήρξε η υπογραφή μεταξύ των τριών οργανώσεων -ΕΣΚ, Basin Sen και KTGB- Μνημονίου Συναντίληψης στις 25 Απριλίου 2017 στο Λήδρα Πάλας. Το Μνημόνιο, που περιλαμβάνει σωρεία κοινών δράσεων οι οποίες και υλοποιούνται επιτυχώς, χαιρετίσθηκε από τον Γ.Γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες στην ετήσια έκθεσή του για την Κύπρο την ίδια χρονιά.
Πρόεδροι της Ένωσης Συντακτών Κύπρου διετέλεσαν κατά σειρά οι Γιώργος Φιλής (1959-1961), Διομήδης Γαλανός (1961-1967, 1969-1971), Χριστάκης Κατσαμπάς (1967-1969), Φιφής Ιωάννου (1973-1979), Ανδρέας Καννάουρος (1979-2010), Αντώνης Μακρίδης (2010-2016) και Γιώργος Φράγκος (2016-έως σήμερα).
